The Rwandan Pin

ΡΟΥΑΝΤΑ (Πέμπτη 5 Δεκεμβρίου - Πέμπτη 19 Δεκεμβρίου 2013)

Οι πινέζες μας: Kigali, Gisenyi, Nkotsi, Musanze

Rusumo - Cyanika: Το ταξίδι στην ιστορία είναι θεμιτό και τις περισσότερες φορές ο ταξιδιώτης κάνει τα πάντα για να απολαύσει μια δυνατή βουτιά στα ιστορικά μονοπάτια που μία χώρα έχει διανύσει στο πέρασμα των χρόνων. Στην περίπτωση της ορεινής Ρουάντα, η βουτιά αυτή είναι κυριολεκτικά σε άδεια πισίνα και το κοκτέιλ των συναισθημάτων-εμπειριών πικρό, βαρύ αλλά με μια γλυκιά επίγευση στο τέλος. Από την άλλη, με το μυαλό ακόμα μουδιασμένο και μπερδεμένο από το συναισθηματικά δύσκολο προσπέρασμα της τανζανικής πρόκλησης, αποφασίσαμε να χαλαρώσουμε και κυρίως να μπούμε ξανά σε ρυθμούς Pin Project. Αυτό μάθαμε να κάνουμε, αυτό έχουμε αποφασίσει πως μας ταιριάζει και τελικά μάλλον αυτό μας αξίζει. Όσοι δεν έχετε κουραστεί με τις παράξενες ανησυχίες μας, τις διαπιστώσεις μας, την αυστηρή κριτική και τις περιπέτειες μας, δεν έχετε παρά να ακολουθήστε άλλο ένα ενδιαφέρον οδοιπορικό. 

Μετά από ένα κουραστικό ράλι 1.000 περίπου χιλιομέτρων στη Δυτική Τανζανία και με αδιάφορες στάσεις σε αδιάφορες πόλεις, την Πέμπτη (05/12) το απόγευμα περάσαμε τα σύνορα από Τανζανία προς Ρουάντα στο Rusumo. Η διαδικασία για την έκδοση της βίζας προϋποθέτει ηλεκτρονική αίτηση στην ιστοσελίδα του "αλλοδαπών" της Ρουάντα και έχοντας ολοκληρώσει αυτή τη διαδικασία ήδη από το Dar es Salaam, με τυπωμένη την αίτηση (και αριθμό πρωτοκόλλου παρακαλώ), πήγαμε στο γκισέ. Υπόθεση συνολικά 45 λεπτών και για μία ακόμα φορά διαβατήρια και Carnet ήταν σφραγισμένα χωρίς περιττά άγχη και παρατράγουδα.

Επόμενος σταθμός, η πρωτεύουσα του Kigali μόλις δύο ώρες απόσταση από τα σύνορα. Φτάσαμε σχετικά αργά στο hostel που είχαμε στο GPS και "στήσαμε" στο πάρκινγκ (κλασσικά). Σε σχέση με άλλες φορές όπου το πέρασμα των συνόρων συνοδεύεται με μία σχετική αβεβαιότητα στο που θα μείνουμε ειδικά την πρώτη βραδιά, στη Ρουάντα δεν είχαμε κανένα πρόβλημα και μάλιστα η πρωτεύουσα για έναν περίεργο λόγο απέπνεε μια ιδιαίτερη αύρα που δεν είχαμε νιώσει μέχρι τώρα σε καμία μεγαλούπολη. Αφού τακτοποιηθήκαμε και με το hostel να βρίσκεται σε κεντρικό σημείο, κινηθήκαμε αμέσως σε παρακείμενο κινέζικο εστιατόριο. 

Spring rolls, σουπίτσα και ρυζάκι

Μεξικάνικο buritos

Η αλήθεια είναι ότι στην Τανζανία, παρ' όλο που το street food ήταν απλά υπέροχο, για κάποιο λόγο αισθανόμασταν ότι είχαμε καιρό να φάμε καλά (μάλλον το παρακάναμε με το ugali, το ρύζι και τα φασόλια) ενώ μετά από σχεδόν 3 μήνες παρέα με τους Swahili, είχαμε χάσει αρκετά κιλά. Στο Kigali λοιπόν πέσαμε με τα μούτρα σε κάθε λογιών εστιατόρια προσπαθώντας να "κερδίσουμε" το χαμένο έδαφος. Επιπλέον, θα ήμασταν υποκριτές και ψεύτες αν δεν παραδεχόμασταν ότι σε αυτό το ταξίδι -όσο κι αν νομίζει ο περισσότερος κόσμος ότι η Αφρική φείδεται γευστικών επιλογών, επιρροών και ευκαιριών- έχουμε φάει πραγματικά καλό και πολύ φαγητό, έχουμε πάρει και έχουμε χάσει αρκετά κιλά και γενικότερα το φαγητό είναι μια από τις προτεραιότητές μας. Φυσικά, τα μακαρόνια και τα νούντλς στιγμής κατέχουν κυρίαρχο ρόλο στην "τακτική" διατροφή μας αλλά μαζί με αυτά έχουμε γευτεί μερικά από τα καλύτερα κρέατα, ψάρια, λαχανικά και φρούτα της ζωής μας.  

Όλα τα λεφτά στο πράσινο

Αν για ένα πράγμα φημίζεται η χώρα με τους χίλιους λόφους (The country of a thousand hills), αυτό είναι τα τροπικά δάση της και οι ελάχιστοι εναπομείναντες κοντινότεροι πρόγονοι του ανθρώπινου είδους. Στα βορειοδυτικά τροπικά σύνορα με τη Λαϊκή Δημοκρατία του Κόνγκο (DRC) και την Ουγκάντα στα πέριξ των ηφαιστείων Virunga, διαβιούν σήμερα περίπου 480 γορίλλες κυρίως λόγω της επισταμένης προσπάθειας και υπερβάλλοντα ζήλου μιας γυναίκας θρύλου στην παγκόσμια επιστημονική κοινότητα που ασχολείται με τη ζωολογία και την βιολογική τάξη των πρωτευόντων (primates). Η Dian Fossey αφιέρωσε όλη της τη ζωή στη μελέτη, προστασία και ευαισθητοποίηση της κοινής γνώμης για τη διάσωση των γοριλλών και μετά από 18 χρόνια συνεχούς συμβίωσης πλάι σε αυτούς στην καρδιά των Virunga, βρέθηκε νεκρή από πυρά λαθροκυνηγών, με τους οποίους είχε ανοίξει βεντέτα για προφανείς λόγους. Πριν όμως από αυτό, είχε προλάβει να διεξάγει μία εξαιρετική έρευνα πάνω στις κοινωνικές συμπεριφορές και αλληλεπίδραση μεταξύ των διαφόρων ομάδων, τις αναπαραγωγικές και διατροφικές τους συνήθειες και τους τρόπους που συγκροτούνται οι ιεραρχίες, γεγονός που την ανέδειξε ως μία ηρωική φιγούρα στην ακαδημαϊκή κοινότητα των επιστημόνων που μελετούν τα πρωτεύοντα (primatologists) και μαζί με την Jane Goodall (ασχολείται με τους χιμπατζήδες και η βάση της είναι το Gombe NP στη Δυτική Τανζανία) θεωρούνται τα δύο ιερά τέρατα του συγκεκριμένου επιστημονικού κλάδου. Η διάσημη ταινία Gorillas in the mist, αποτελεί αυτοβιογραφία της Dian Fossey και είναι ένα εξαιρετικό δείγμα γραφής για όποιον θέλει να πάρει μία γεύση από Ρουάντα, τροπικά δάση της βροχής (rainforests) και γορίλλες.

Γοριλλάκια στα σύνορα!

Όπως συμβαίνει όμως σε αυτές τις περιπτώσεις, όσο πιο ενδιαφέρον και σπάνιο είναι το αντικείμενο, τόσο πιο υψηλό είναι το αντίτιμο. Στη συγκεκριμένη περίπτωση και όσον αφορά τη Ρουάντα, η επίσκεψη στο Εθνικό Πάρκο των Virunga και ο περίπατος διάρκειας μίας ώρας προς αναζήτηση και φωτογράφιση γοριλλών ανέρχεται στο ποσό των 750 δολαρίων, γεγονός που το κάνει αυτομάτως άπιαστο για τα οικονομικά μας δεδομένα. Αν το ρίξουμε και στο ηθικό του θέματος (δεν μπορεί το κράτος και οι φορείς να χρεώνουν 750 δολάρια για μία ώρα και ο ξεναγός-οδηγός να περιμένει το φιλοδώρημά σου για να πει ότι βγάζει ένα αξιοπρεπές μεροκάματο), τότε και ο πιο αδαής καταλαβαίνει τους λόγους για τους οποίους δυστυχώς δεν εμπλουτίσαμε τις "κάρτες μνήμης" του Pin Project με αυτά τα αξιαγάπητα πλάσματα. Γνωρίζοντας βέβαια εκ των προτέρων πως λειτουργεί η εν λόγω τουριστική "βιομηχανία", είχαμε προαποφασίσει να μην ασχοληθούμε καθόλου με το συγκεκριμένο θέμα και να περιοριστούμε στην ανάγνωση των τουριστικών οδηγών.

Η Ρουάντα όμως δε φημίζεται μόνο για τους γορίλλες και τα τροπικά της δάση. Η λιλιπούτια αυτή χώρα που σε μέγεθος προσομοιάζει το γεωγραφικό διαμέρισμα της Στερεάς Ελλάδας, υπήρξε αρχικά γερμανική αποικία (μέχρι τα τέλη του Α' Π.Π.) και βέλγικη μέχρι και τα τέλη του Β' Π.Π. ενώ το 1962 κατάφερε να αποκτήσει την επίσημη ανεξαρτησία της. Με τους Βέλγους άποικους να έχουν καταφέρει να δημιουργήσουν έναν ταξικό και κοινωνικό διαχωρισμό ενόσω είχαν τα ηνία και με τα δύο προεξάρχοντα εθνοτικά γκρουπ να προσπαθούν ανεπιτυχώς να διαχειριστούν την ανεξαρτησία αλλά και το στρογγυλοκάθισμα στην εξουσία, το 1994 καταγράφηκε μία από τις μεγαλύτερες ενορχηστρωμένες, βάναυσες και αδυσώπητες γενοκτονίες στη σύγχρονη ιστορία.

Οι Hutu με Bantu καταγωγή, κοντόχοντρη σωματοδομή και κύρια απασχόληση τη γεωργία υπερτερούσαν αριθμητικά (85%) αλλά για έναν περίεργο λόγο εκτοπίζονται από τους Γερμανούς και τους Βέλγους, οι οποίοι παραχωρούν όλα τα δικαιώματα και εξουσίες στους πολεμιστές Tutsi (14%) με Νηλωτική καταγωγή, ψιλόλιγνα σωματικά χαρακτηριστικά και κύρια ασχολία την κτηνοτροφία. Το 1% των Twa (οι γνωστοί σε όλους Πυγμαίοι) παραμένουν συνεχώς στο περιθώριο αν και αποτελούν τους πρώτους ιθαγενείς της χώρας κυρίως λόγω της αριθμητική τους υστέρησης, της φτωχικής τους καταγωγής και της μόνιμης προκατάληψης εναντίον τους. Οι Βέλγοι έφτασαν στο σημείο να αναγράφουν στις ταυτότητες το εθνοτικό γκρουπ του καθενός, γεγονός που όξυνε τις αντιθέσεις και προκάλεσε έντονες αντιπαραθέσεις ανάμεσα στους ηγέτες των δύο φυλών με τους Tutsi να έχουν τα πλήρη προνόμια και τους Hutu να παραμένουν αποκλεισμένοι από την εξουσία, την εργασία και την παιδεία ως ανεπαρκείς, υποδεέστεροι και σωματικά κατώτεροι των Tutsi.

Οι εντάσεις προϋπήρχαν της ανεξαρτητοποίησης και ήταν οι Hutu αυτοί που πίεζαν την καθυστέρηση της απόσυρσης των Βέλγων προκειμένου να έχουν επαρκή χρόνο για να προετοιμαστούν για το κυνήγι της εξουσίας. Μέχρι και τη δεκαετία του '90, οι Hutu είχαν καταφέρει με το "σιγοντάρισμα" των Γάλλων και με βίαιο κυρίως τρόπο (δολοφονίες, εξορίες κλπ) να εκτοπίσουν τους αντιπάλους τους από την πυραμίδα της ηγεσίας, οι οποίοι με τη σειρά τους οργάνωναν διάφορα απελευθερωτικά-αντάρτικα κινήματα με κυρίαρχο το RPF (Rwandan Patriotic Front) με απώτερο σκοπό την "απελευθέρωση" της χώρας και την ανακατάληψη της εξουσίας. Μέχρι και το 1994 και μετά από διαρκή πολιτικά σκαμπανεβάσματα, κύκλους βίας, εμφύλιες συρράξεις και μεγάλα κύματα προσφύγων, υποτίθεται ότι καταβλήθηκαν προσπάθειες τόσο από τους ανθρώπους της Ρουάντα όσο και από άλλες αφρικανικές χώρες αλλά και από τη διεθνή κοινότητα να γεφυρωθεί το χάσμα με ειρηνικό τρόπο. Στις 6 Απριλίου το 1994, το αεροσκάφος που μεταφέρει τους Προέδρους της Ρουάντα και του Μπουρούντι, οι οποίοι επιστρέφουν μετά από συνεργασία σχετικά με την κατάπαυση του πυρός, καταρρίπτεται από πυρά Tutsi (στα ιστορικά ντοκουμέντα αναφέρεται και η κλασσική θεωρία συνομωσίας ότι τα πυρά προέρχονται από εξτρεμιστές Hutu) και αυτό είναι η καλύτερη αφορμή για τους φανατικούς Hutu.

Kigali Genocide Memorial

Ένα κύμα βίας εξαιρετικής έντασης ξεσπάει και μέσα σε 3 μήνες σφαγιάζονται περίπου 800.000 Tutsi και 200.000 μετριοπαθείς Hutu ενώ συνολικά πάνω από 2 εκατομμύρια πρόσφυγες συγκεντρώνονται σε Τανζανία, Ουγκάντα, Μπουρούντι και Ζαϊρ. Ιστορικές πηγές αναφέρουν ότι οι δολοφονίες των Tutsi γίνονταν με λίστες, οι οποίες είχαν συνταχθεί επιμελώς με ονοματεπώνυμα και διευθύνσεις και απλά περίμεναν στο ράφι την κατάλληλη ευκαιρία ενώ οι βιαιότητες ξεπερνούν και την πιο διεστραμμένη φαντασία. Τα θύματα πρώτα ακρωτηριάζονται και μετά σφαγιάζονται ενώ υπάρχει ειδικό "τάγμα" φορέων HIV, οι οποίοι βιάζουν τις γυναίκες Tutsi. Τα τάγματα των Hutu αποκαλούνται interahamwe (οι μαζικοί δολοφόνοι) και δεν κάνουν απολύτως καμία διάκριση. Οι μεικτοί γάμοι ήταν γεγονός προ ανεξαρτησίας και στην περίπτωση της γενοκτονίας δεν υπήρξε καμία ανοχή ή εξαίρεση (οι γυναίκες Tutsi είναι στόχοι από ένα σόι Hutu και το ίδιο ισχύει και για τα παιδιά τους). Χρησιμοποιούν από τουφέκια μέχρι μασέτες και σφυριά μιας και ο σκοπός τους δεν είναι να σκοτώσουν αλλά να βασανίσουν τα θύματά τους πριν δώσουν το τελειωτικό χτύπημα. Το μίσος τροφοδοτείται από τα κυβερνητικά ελεγχόμενα ΜΜΕ ενώ η διεθνής κοινότητα, η Καθολική Εκκλησία και κυρίως τα Ηνωμένα Έθνη παρακολουθούν άπραγοι τα τεκταινόμενα αποσύροντας αντί να ενισχύσουν τα στρατεύματα που ήταν ήδη στη χώρα για την εκτόνωση της κατάστασης. Με το τέλος της γενοκτονίας ο τότε ΓΓ. του ΟΗΕ Butros Butros Ghali απολογείται παραδεχόμενος ότι η ολιγωρία της διεθνούς κοινότητας στην ουσία συνιστά συναίνεση στα ειδεχθή εγκλήματα και χαρακτηρίζει επισήμως τη σφαγή ως γενοκτονία. Να ναι καλά ο άνθρωπος..

Ιστορικά, η Ρουάντα δεν είχε ποτέ διαφυλετικές αντιπαραθέσεις και η αποκατάσταση της ειρήνης ήταν το πρώτο μέλημα των ανθρώπων της χώρας οποτεδήποτε προέκυπτε πρόβλημα. Η δημιουργία κλίματος διχόνοιας από τους Βέλγους και η παγίδα στην οποία έπεσαν οι περισσότεροι αξιολογήθηκε ώριμα και δίκαια μετά τη γενοκτονία και όλοι μπήκαν στη διαδικασία αποκατάστασης και ανάκτησης της εθνικής εμπιστοσύνης διαμέσου της gacaca, μίας δημοκρατικής διαδικασίας με παρόμοια λειτουργία με την δική μας Εκκλησία του Δήμου, όπου οι συζητήσεις ήταν ανοιχτές στο κοινό και η απόδοση της δικαιοσύνης και λήψη αποφάσεων περνούσε από ανοικτές διαδικασίες με απώτερο σκοπό την αποκατάσταση της ειρηνικής διαβίωσης και της εκτόνωσης της οποιαδήποτε αναταραχής. Η χώρα σταδιακά μπήκε σε κατάσταση εθνικής συμφιλίωσης και ουσιαστικής αναδόμησης και με την αρωγή διεθνών φορέων και οργανισμών μετά από 20 χρόνια μπορεί να περηφανεύεται ότι μπορεί και στέκεται ξανά στα πόδια της. 

Ο σημερινός πρόεδρος Paul Kagame και ηγέτης του RPF συνέβαλλε τα μέγιστα για την παλινόρθωση της εθνικής ενότητας και γεφύρωσης του χάσματος και παραμένει στις επάλξεις μέχρι και σήμερα. Τα μέλη του κοινοβουλίου έχουν ισότιμη αντιπροσώπευση ανεξάρτητα από την καταγωγή ενώ προωθούνται ιδιαιτέρως οι γυναίκες και μέλη της φυλής των Twa. Η χώρα αντικειμενικά έχει κάνει τεράστια βήματα προόδου και όχι μόνο έχει ξεπεράσει το σοκ της γενοκτονίας αλλά διαρκώς γίνονται σοβαρές προσπάθειες να δημιουργηθούν προοπτικές ανάπτυξης όπου όλοι θα έχουν ίση πρόσβαση χωρίς διακρίσεις. Είναι τουλάχιστον συγκινητικό να βλέπεις τους ίδιους ανθρώπους που πριν 20 χρόνια έσφαζε ο ένας τον άλλο, να έχουν παραμερίσει τις φυλετικές διαχωριστικές γραμμές και να διαβιώνουν ειρηνικά ο ένας δίπλα στον άλλο. Η ερώτηση σε ποια φυλή ανήκει ο καθένας πλέον απαγορεύεται και όλοι θεωρούνται πολίτες της Ρουάντα. Σε αυτό βέβαια έχει συμβάλει ένα διαρκές πρόγραμμα πλύσης εγκεφάλου και έντονης λογοκρισίας στο οποίο υποβάλλονται όλοι από την τωρινή κυβέρνηση (η σημερινή κυβέρνηση έχει Tutsi προέλευση) ενώ ο πρόεδρος έχει κατηγορηθεί αρκετές φορές από την αντιπολίτευση για βίαιη πολιτική καταστολή και "εξαφάνιση" πρώην εξόριστων Hutu που είχαν συμμετοχή στην γενοκτονία. Πιο πρόσφατο παράδειγμα η δολοφονία ενός εξόριστου απόστρατου αξιωματικού, ο οποίος διέμενε μόνιμα στη Νότια Αφρική και οι επακόλουθες δηλώσεις του Kagame ότι όποιος μποϋκοτάρει τη διαδικασία εθνικής συμφιλίωσης και πηγαίνει κόντρα στις επιλογές της κυβέρνησης θεωρείται προδότης και θα αντιμετωπίζει τις συνέπειες. Αλήθεια, εσείς ποια οδό θα διαλέγατε, με ποιο τίμημα και με τι σκοπό;

Kigali Genocide Memorial

Μαζικοί τάφοι στο Kigali

Με τέτοιο μελανό παρελθόν, η χώρα είναι γεμάτη μαζικούς χώρους ταφής και μνημεία που θυμίζουν στον καθένα τι έγινε στο παρελθόν και τι πρέπει να αποφευχθεί στο μέλλον. Στην πρωτεύουσα στεγάζεται το μεγαλύτερο μνημείο και παράλληλα μουσείο σχετικά με τη γενοκτονία του 1994. Το Kigali Genocide Memorial άνοιξε τις πόρτες του το 2004 και ο επισκέπτης μαθαίνει ιστορία περπατώντας ανάμεσα στα εκθέματα, τις ιστορικές αναφορές και το ψηφιακό υλικό. Η ατμόσφαιρα είναι πολύ βαριά και κυριολεκτικά ψυχοπλακώνεσαι μετά την περιήγηση ενώ τα μακάβρια εκθέματα από ανθρώπινα κρανία και οστά και το δωμάτιο με τις φωτογραφίες παιδιών κάπου σε γονατίζουν ψυχολογικά. Η κατάσταση δεν γίνεται καλύτερη όταν βγαίνεις στον εξωτερικό χώρο του μουσείου καθώς υπάρχουν 4 τεράστιες τσιμεντένιες πλάκες-μαζικοί τάφοι που εσωκλείουν περίπου 250.000 ψυχές. Μέχρι στιγμής στο ταξίδι μας, είναι το πρώτο μουσείο που επισκεπτόμαστε και ίσως είναι από τα λίγα μουσεία στον κόσμο που τα ιστορικά γεγονότα και εκθέματα είναι χθεσινά και έντονα συνδεδεμένα με την παρούσα κατάσταση ενώ παράλληλα είναι εκεί να θυμίζουν στον καθένα και κυρίως στους ντόπιους, τι έγινε στο παρελθόν, τι γίνεται στο παρόν και τι μπορεί να γίνει στο μέλλον. 

Η χώρα θεωρείται η πιο πυκνοκατοικημένη στην αφρικανική ήπειρο με βάση το μέγεθός της με πληθυσμό σχεδόν 12 εκ. και βασίζεται σε τεράστιο βαθμό στη γεωργία με το 90% των κατοίκων να καλλιεργεί καφέ, τσάι, μπανάνες, πατάτες, σόργο και φασόλια ενώ οι εξαγωγές καφέ και τσαγιού ενισχύουν σημαντικά το ΑΕΠ. Ο ορυκτός πλούτος δεν είναι τόσο μεγάλος κυρίως λόγω του μικρού μεγέθους της χώρας αν και ο συγκεκριμένος τομέας (χρυσός, κασσίτερος κλπ) συνεισφέρει σημαντικά στην εμπορική εξωστρέφεια της χώρας ενώ το ορυκτό coltan που εντοπίζεται κυρίως στην Κεντρική Αφρική (80% των παγκόσμιων κοιτασμάτων βρίσκονται στη Λαϊκή Δημοκρατία του Κόνγκο) αποφέρει εξίσου σημαντικά οφέλη τόσο λόγω της τεράστιας ζήτησης όσο και της σπανιότητάς του. Το συγκεκριμένο ορυκτό είναι ταντάλιο με προσμίξεις νιοβίου και μετά από κατάλληλη επεξεργασία χρησιμοποιείται για την κατασκευή πυκνωτών σε διάφορες ηλεκτρονικές συσκευές (το πρώτο Playstation αποτέλεσε τον "προπομπό" της εκμετάλλευσης του coltan). Θεωρείται εξαιρετικά ανθεκτικό τόσο σε υψηλές όσο και χαμηλές θερμοκρασίες, ελαχιστοποιεί την κατανάλωση της μπαταρίας ενώ ταυτόχρονα συνεισφέρει στο όλο και μικρότερο μέγεθος των κινητών τηλεφώνων. Οι περισσότερες έξυπνες συσκευές μας εξαρτώνται από αυτό ενώ οι περισσότερες εμφύλιες συρράξεις και αιματηρά αντάρτικα σε Κόνγκο, Ουγκάντα και Ρουάντα αποδίδονται στην εκμετάλλευση των αποθεμάτων και δημιουργία νέων ορυχείων και όχι στην ανατροπή των πολιτικών καθεστώτων φυσικά με τις ευλογίες κυρίως Ευρωπαϊκών χρηματοοικονομικών οργανισμών που αναλαμβάνουν τη διακίνηση όπλων, χρημάτων και προώθησης coltan στις αγορές της Ασίας όπου κατασκευάζεται το 90% των ηλεκτρονικών συσκευών.

Το γεγονός ότι τα κινητά που όλοι χρησιμοποιούμε είναι βαμμένα με αίμα δεν κάνει τη διαφορά. Το ίδιο συμβαίνει με τα ρούχα που φοράμε, με τα παιχνίδια που παίζουν τα παιδιά μας και πάει λέγοντας. Επίσης, γεγονός είναι ότι το παγκόσμιο καπιταλιστικό σύστημα πάντα θα ευνοεί παρά θα αποθαρρύνει αντίστοιχες πρακτικές και λειτουργίες. Από τη μία δεν έχουμε κάτι να προτείνουμε (αν και θα έπρεπε) και από την άλλη δεν μπορούμε καν να το καταδικάσουμε όταν -όπως όλοι- έτσι και εμείς κάνουμε χρήση έξυπνων συσκευών, φοράμε ρούχα και παπούτσια Made in China/ Bangladesh κ.ο.κ. Στην παρούσα φάση λοιπόν, πέραν της έρευνας και της διαπίστωσης, μόνο τη θλίψη μας μπορούμε να εκφράσουμε και παράλληλα την προσήλωση μας στην ενημέρωση και τη δημιουργία προβληματισμού σχετικά με αντίστοιχες θλιβερές δράσεις μέσω του ταξιδιού μας.

Να δω ποιος θα τα φάει;

Λεωφόρος στο Kigali

Στο κοσμοπολίτικο Kigali κάτσαμε περίπου μία εβδομάδα κάνοντας αρκετούς περίπατους στην πόλη, δοκιμάζοντας διάφορες κουζίνες (κινέζικη, μεξικάνικη και ινδική) και προσπαθήσαμε να πάρουμε λίγη από την φρέσκια αύρα της πιο καθαρής πρωτεύουσας της Αφρικής. Οι τουριστικοί οδηγοί αναφέρουν την πρωτεύουσα της Ναμίμπια, Windhoek ως την καθαρότερη αλλά εμείς έχουμε αντίθετη άποψη. Το ανισόπεδο και καταπράσινο Kigali με τους αμέτρητους λόφους και κοιλάδες να το διαγράφουν, είναι ένα πραγματικό στολίδι στην καρδιά της Μαύρης Ηπείρου.  

Υπόγειο δίκτυο οπτικών ινών

Μόνο χάρτινη σακούλα!

Κάθε τελευταίο Σάββατο του μήνα, οι κάτοικοι παίρνουν τις σκούπες, τα φαράσια και τους κάδους και κυριολεκτικά "γλύφουν" την πρωτεύουσα απάκρη σ'άκρη. Παράλληλα, βάση κυβερνητικής οδηγίας, απαγορεύεται ρητά η χρήση πλαστικής σακούλας και σε όλα τα καταστήματα (εστιατόρια, εμπορικά, σούπερ μάρκετ κλπ) γίνεται υποχρεωτική χρήση χάρτινης σακούλας (αλά Αμερική όπως βλέπουμε στις ταινίες). Σχεδόν ολόκληρη η πόλη είναι ασφαλτοστρωμένη ενώ παντού υπάρχουν φρεάτια για την απορροή των λυμάτων αλλά και της βροχής. Μέχρι και υπόγειο δίκτυο οπτικών ινών έχουν, φυσικά με την απαραίτητη υπέργεια ένδειξη μιας και η πρόσβαση στο internet από όλο τον πληθυσμό είναι μία από τις προτεραιότητες του προέδρου Kagame. Σχεδόν όλοι οι κάτοικοι απολαμβάνουν τρεχούμενο νερό ενώ συνολικά το 70% της χώρας έχει αυτή την πολυτέλεια με τον μελλοντικό στόχο να σκαρφαλώνει στο 100% σε ορίζοντα 5ετίας.

Δεν το χορταίναμε το Kigali και μέρα με τη μέρα αναβάλλαμε την αναχώρησή μας για την επομένη. Λίγο το πολύ καλό φαγητό, λίγο το ότι σε κάθε έξοδο στην πόλη μπορούσες να συναναστραφείς με την νεολαία της χώρας και ταυτόχρονα την ανερχόμενη μεσαία τάξη, λίγο το ότι για πρώτη φορά νιώθαμε έστω και ως ξένοι, ότι οι Αφρικανοί της Ρουάντα αρχίζουν και παίρνουν αυτό που πραγματικά τους αξίζει, κάθε μέρα ξυπνούσαμε χορτάτοι από αυτά που είχαμε δει και ορεξάτοι για να δούμε κι άλλα. 

Hotel des Mille Collines

Μνήμειο αφιερωμένο στους εργαζόμενους

Σε μία από τις βόλτες μας στο κέντρο της πόλης, επισκεφθήκαμε το Hotel des Mille Collines, από το οποίο αντλήθηκε το υλικό και η ιστορία για την διάσημη ταινία Hotel Rwanda όπου ο διευθυντής του ξενοδοχείου, Paul Rusesabagina με Hutu καταγωγή μαζί με τη σύζυγό του (με Tutsi καταγωγή) και το υπόλοιπο προσωπικό κατάφερε να φυγαδεύσει και να σώσει από βέβαιο θάνατο περίπου 1.000 Tutsi από τις λυσσαλέες επιθέσεις της Interahamwe. Αν και το πραγματικό ξενοδοχείο όπου έγιναν τα γυρίσματα της ταινίας βρίσκεται στο Johannesburg, στο Hotel des Mille Collines γράφτηκε η πραγματική ιστορία και σήμερα στέκεται αγέρωχο και ανακαινισμένο να διδάσκει ήθος και ιστορία στους επισκέπτες του.

Ρουαντέζικη ύπαιθρος

Πράσινο παντού

Από την πρωτεύουσα τελικά αναχωρήσαμε την Πέμπτη (12/12) με κατεύθυνση ανατολικά προς τη λίμνη Kivu. Πριν όμως καταλήξουμε στη λίμνη και το δημοφιλές θέρετρο του Gysenyi, κάναμε το πιο ενδιαφέρον και πολύχρωμο off road του ταξιδιού μας (πολύ ήπιο για να είμαστε ειλικρινείς) διασχίζοντας τους καλοσχηματισμένους ορεινούς όγκους της Ρουαντέζικης υπαίθρου γεμάτους φυτείες από καφέ, τσάι, μπανανιές κλπ. Αν και η αποψίλωση είναι έντονη και αυξανόμενη, δεν υπάρχει σπιθαμή γης που να παραμένει ανεκμετάλλευτη και οι διάφορες καλλιέργειες δίνουν ένα μοναδικό σχήμα και χρώμα που ξεκινά από τις παρυφές και καταλήγει μέχρι τις κορυφές. Το γεγονός ότι ολόκληρη η χώρα βρίσκεται σε υψηλό υψόμετρο (το χαμηλότερο σημείο είναι ο ποταμός Rusizi στα 950 μέτρα) προσφέρει εξαιρετικές κλιματολογικές συνθήκες ιδιαίτερα για τον καφέ και το τσάι και η χώρα φημίζεται παγκοσμίως για τις αρωματικές ποικιλίες Arabica που καλλιεργεί και εξάγει. 

Congo-Nile trail

Η εκτός δρόμου διαδρομή από το Kibuye μέχρι και το Gysenyi (γνωστή ως Congo-Nile trail), σχεδόν παράλληλα της λίμνης Kivu, η οποία αποτελεί τον υδροκρίτη των ποταμών Κόνγκο και Νείλου με το 80% των υδάτινων αποθεμάτων να καταλήγει στο Νείλο και το εναπομείναν 20% στον Κόνγκο, θα μας μείνει αξέχαστη κυρίως γιατί είχαμε την τύχη να παρατηρήσουμε την καθημερινότητα των ντόπιων (άντρες, γυναίκες και παιδιά -πράγμα σπάνιο για την Αφρική- να συμμετέχουν σε όλες τις αγροτικές εργασίες) αλλά και να διασχίσουμε ορισμένα από τα ομορφότερα φυσικά και ανέγγιχτα τοπία της τροπικής κεντρικής Αφρικής (την οποία είχαμε παρακάμψει πριν από ένα σχεδόν χρόνο όταν από τη Γκάνα ο Ζήκος σαλπάριζε προς τα νότια και εμείς πετούσαμε με "ασφάλεια" πάνω από Νιγηρίες, Κονγκά και Ανγκόλες).

Η λίμνη Kivu στο βάθος

Η Ρουάντα με τις συνεχιζόμενες κορυφογραμμές, κοιλάδες, ηφαίστεια και λίμνες αποτελεί μέρος της Ανατολικής Αφρικανικής Τεκτονικής Τάφρου (East African Rift). Η λίμνη Kivu που χωρίζει μέχρι το Gysenyi τη Ρουάντα από τη Λ.Δ. του Κόνγκο, ανήκει στο δυτικό σκέλος του που ονομάζεται Τάφρος του Albertine (Albertine Rift) (αντλεί την ονομασία του από τη λίμνη Albert στην ανατολική Λ.Δ. του Κόνγκο) και όλα μαζί συναρτούν τη Μεγάλη Κοιλάδα Τεκτονικής Τάφρου (Great Rift Valley) που τελικά χωρίζει την ανατολική Αφρική στα δύο (ξεκινά από τη Μοζαμβίκη και καταλήγει στη Συρία). Λίγο μπερδεμένο αλλά στην ουσία μιλάμε για δύο τεκτονικές πλάκες, την αφρικανική τεκτονική πλάκα της Νουβίας και την αφρικανική τεκτονική πλάκα της Σομαλίας, οι οποίες με επίκεντρο τo Βύθισμα του Danakil (Danakil Depression) στην βορειοανατολική Αιθιοπία στην περιοχή του Afar, τείνουν να διαχωρίσουν την ανατολική Αφρική σε δύο μέρη. 

Ηλιοβασίλεμα στη λίμνη Kivu

Στο Gysenyi φτάσαμε αργά το απόγευμα μαγεμένοι από την υπέροχη διαδρομή με τα πολλά ανεβοκατεβάσματα και τις φανταστικές πανοραμικές απόψεις της λίμνης και "κατασκηνώσαμε" στο πάρκινγκ ενός ξενοδοχείου. Με τη λίμνη στα πόδια μας και ένα ηλιοβασίλεμα για καρτ ποστάλ, χαζέψαμε τους ψαράδες με τις περίτεχνες bluebird βάρκες τους να πηγαίνουν για τη βραδινή ψαριά, δειπνήσαμε, ήπιαμε τις μπυρίτσες μας και γεμάτοι από εικόνες κλείσαμε τη μέρα μας στην αγαπημένη μας Φιφίκα. 

Irene

Harriet

Πρωί πρωί της Παρασκευής (13/12) συνεχίσαμε την περιήγησή μας προς βορά και συγκεκριμένα προς τα ηφαίστεια Virunga και την πόλη του Musanze. Ένεκα που η κατασκήνωση εντός του Εθνικού Πάρκου των Ηφαιστείων Virunga είναι απαγορευτική για το πορτοφόλι μας, αναζητήσαμε εναλλακτική πρόταση στα πέριξ του Muzanze και 7 περίπου χιλιόμετρα στο χωριό Nkotsi, εντοπίσαμε ένα hostel αλλιώτικο από τ' άλλα. Στο Red Rocks Backpackers είχαμε την ευτυχία να γνωρίσουμε τους πιο γλυκούς οικοδεσπότες της Ρουάντα, οι οποίοι μετέτρεψαν το μονοήμερο πέρασμά μας σε εβδομαδιαία κατάνυξη στα ορεινά υψίπεδα των Virunga. H Harriet, η Irene και ο Feroz μας έκαναν να αισθανθούμε σαν στο σπίτι μας βάζοντας από την αρχή στην άκρη τη σχέση ιδιοκτήτη-πελάτη. Εκτός του ότι φρόντιζαν καθημερινά να μη μας λείπει τίποτα, περνούσαν αρκετό χρόνο μαζί μας κουβεντιάζοντας για τη χώρα, τη γενοκτονία, το προσφυγικό κύμα και φυσικά τη σημερινή κατάσταση. Όντας νέοι και απόγονοι Tutsi είχαν γεννηθεί όλοι τους σε κάποιο προσφυγικό κατάλυμα στη γειτονική Ουγκάντα και είχαν βιώσει ήδη από νεαρή ηλικία τα επακόλουθα του εμφυλίου αλλά και της αιματηρής έξαρσης βίας μετά το 1994. Δύσκολες συζητήσεις και πιο δύσκολες διαπιστώσεις. Και ενώ η ερώτηση σχετικά με την καταγωγή και τη φυλή που ανήκει ο καθένας είναι εκτός από μεγάλο ταμπού, σχεδόν απαγορευμένη, με την σημερινή κυβέρνηση να προσυπογράφει, να υπαγορεύει και να επιβάλλει την απάντηση "I am Rwandan" στο βωμό της λήθης και της εθνικής συμφιλίωσης, εμείς το παρακάμψαμε και ρωτήσαμε ευθέως. Η αντίδραση της 22χρονης Irene μας επιβεβαίωσε για μία ακόμα φορά το πόσο συντηρητικοί, συνεσταλμένοι αλλά και ταπεινοί είναι όλοι οι Ρουαντέζοι και ειδικά η νέα γενιά που συνεχίζει να παίρνει μαθήματα από την παλαιά ενώ παράλληλα ήταν ένα ακόμα δείγμα της πλύσης εγκεφάλου και λογοκρισίας στην οποία υποβάλλονται όλοι ανεξαιρέτως. 

Clementine & Manuel

Κατά την παραμονή μας στο Red Rocks BP, γνωρίσαμε και δύο καταπληκτικούς Γάλλους με τους οποίους εννοείται ότι κολλήσαμε αμέσως. Η Clementine και ο Manuel ταξιδεύουν στον κόσμο τα τελευταία 2 χρόνια ως backpackers και μετά από ένα μεγάλο ασιατικό πέρασμα (Ινδία, Ταϋλάνδη κα), αποφάσισαν να πάρουν μία γεύση από Αφρική (Τανζανία, Ρουάντα, Μποτσουάνα κλπ) πριν συνεχίσουν για Νότια Αμερική. Αν και τους ρίχναμε μερικά χρονάκια, ταιριάξαμε απόλυτα με τις ιστορίες από τα ταξίδια μας να είναι η καλύτερη μαγιά και τα επικά χορτοφαγικά τσιμπούσια μας, ένα από τα πολλά κοινά σημεία επαφής. 

Χορτοφαγικό τσιμπούσι!

Καθημερινά πηγαίναμε στις αγορές του Nkotsi ή του Musanze, ανάλογα με τα κέφια μας, ψωνίζαμε άφθονες ντομάτες, αγγούρια, αβοκάντο, μελιτζάνες, γλυκοπατάτες και plantains (παρόμοιο με μπανάνα αλλά λίγο μεγαλύτερο και καθόλου γλυκό, ιδανικό για τσιπς) και μαγειρεύαμε για όλο το hostel. Μάλιστα τα παιδιά επειδή ήταν περισσότερες μέρες από εμάς και είχαν ήδη κάνει τις "διερευνητικές" τους στο Musanze, είχαν καταφέρει να βρουν ντόπιο τυρί εξαιρετικής ποιότητας. Ναι, το τυρί είναι ένα από τα πράγματα που μας έχουν λείψει δραματικά από την Ελλάδα και το συγκεκριμένο δεν ήταν απλά βάλσαμο! Πέρα από τα λαχανικά, καθημερινά τσακίζαμε σχεδόν ένα κιλό από το πρωί μέχρι το βράδυ ενώ πριν φύγουμε από τη Ρουάντα, εννοείται ότι πήραμε 2 κιλά, έτσι.. για να "παίζουμε".

Έτσι για να σφίγγουν οι γλουτοί

Και επειδή οι πεζοπορίες στα όρη των Virunga ήταν απλησίαστες για την τσέπη μας, η Harriet μας έδωσε την ιδέα να ανηφορίσουμε προς τους λόφους του Nkotsi και να αγναντέψουμε από μακριά τα ηφαίστεια. Έτσι και κάναμε παίρνοντας για παρέα έναν πιτσιρικά που ήξερε τα μονοπάτια και μιλούσε λίγα αγγλικά και τελικώς όλη την πιτσιρικαρία των διπλανών οικισμών που μας ακολούθησαν από κάτω μέχρι πάνω και τούμπαλιν. Για περίπου 4 ώρες σύνολο, είχαμε την ευκαιρία να τραβήξουμε δυνατές τζούρες καθαρού αέρα ενώ παράλληλα απολαύσαμε μοναδικές εικόνες από τους καταπράσινους λόφους και τα ηφαίστεια Karisimbi & Sabyinyo. 




 

Ηφαίστειο Karisimbi

Συνολικά τα όρη-ηφαίστεια είναι 8 και τα Karisimbi, Mikeno, Muhabura, Bisoke, Sabyinyo, Gahinga, Nyiragongo & Nyamuragira μοιράζονται σε Ρουάντα, Λ.Δ. Κόνγκο και Ουγκάντα φιλοξενώντας τον εναπομείναντα ελεύθερο πληθυσμό γοριλλών στον κόσμο (περίπου 800-900 στο σύνολο). Εκτός από το Nyiragongo και το Nyamuragira που βρίσκονται στη Λ.Δ.Κ, τα υπόλοιπα ηφαίστεια είναι αδρανή και το όρος Karisimbi είναι το υψηλότερο και ορθώνεται 4.507 μέτρα από τη στάθμη της θάλασσας (παράλληλα είναι το υψηλότερο σημείο της χώρας). 

Όπως συνέβη και στην περίπτωση του Kigali, αναβάλλαμε πολλές φορές την αναχώρηση μας από το Nkotsi και με το που βλέπαμε τους Γάλλους φίλους μας κάθε πρωί, ξεσπούσαμε σε γέλια. Το πλάνο των παιδιών ήταν να κατευθυνθούν προς την πρωτεύουσα για τις γιορτές των Χριστουγέννων και το δικό μας ανοιχτό και άγνωστο ως συνήθως. Κάθε μέρα εξοφλούσαμε τη διαμονή στην Irene, πακετάραμε το αυτοκίνητο και μεταξύ καφέ, τσαγιού και τσιγάρου με την Clementine και τον Manuel τελικά καταλήγαμε να κανονίζουμε τι θα μαγειρέψουμε το βράδυ.

Προς Ουγκάντα

Τελικώς την Πέμπτη (19/12) και αφού χαιρετήσαμε όλη την παρέα, πήραμε το δρόμο προς την γειτονική Ουγκάντα μέσω της Cyanika, γεμάτοι από δυνατές συγκινήσεις, εμπειρίες και ένα πρωτόγνωρο συναίσθημα πρώιμης νοσταλγίας για την Ελλάδα, τις οικογένειές και τους φίλους μας. Αυτό το τελευταίο δεν έπρεπε να μας ξεφύγει αλλά τελικά μας ξέφυγε.. ;-)

Jag fruit

Μας άρεσε: Η τεράστια ποικιλία από φρέσκα λαχανικά και φρούτα (ειδικά η τροπική granadilla και το jag fruit ήταν φοβερά), οι τροπικοί λόφοι και κοιλάδες, το πολύ ανεβασμένο βιοτικό και μορφωτικό επίπεδο ιδιαίτερα των κατοίκων του Kigali αλλά και της επαρχίας και φυσικά ο ντόπιος καφές (ελαφρύς και αρωματικός).


Δεν μας άρεσε: Αν παραμερίσουμε τα της γενοκτονίας που για τον επισκέπτη είναι σαν σύγκρουση με σπασμένα φρένα, δεν μας χάλασε κάτι κατά την παραμονή μας στη χώρα. Το αντίτιμο για τα γοριλλάκια το ξέραμε ήδη από την Ελλάδα οπότε δεν μας "ακούμπησε" καν. Ας είναι καλά τα Αμερικλανάκια που συντηρούν την εν λόγω βιομηχανία.

"Κρεβάτια" από φυτείες τσαγιού

Είδαμε: Τα πιο όμορφα, πολύχρωμα και καλοσχηματισμένα ορεινά τοπία της Αφρικής


Ακούσαμε: Πολλές ιστορίες κακοποίησης των ντόπιων από τους Κινέζους εργολάβους που οικοδομούν με το αζημίωτο τη χώρα..




Μέση τιμή πετρελαίου: 1.17 euro

Τοπικό νόμισμα: Rwandan Franc - Ισοτιμία: 1 ευρώ ≈ 880 R. Franc

Τροπική ύπαιθρος στο δρόμο προς Kigali

Οδήγηση στη Ρουάντα: Για πρώτη φορά μετά από ένα χρόνο, οδηγήσαμε στη σωστή πλευρά του δρόμου (φυσικά εννοούμε τη δεξιά). Ελέω Βέλγων, η οδήγηση στη Ρουάντα ακολουθεί τα ευρωπαϊκά πρότυπα και αν νομίζει κανείς ότι το περιμέναμε πως και πως, πλανάται πλάνην οικτράν. Αφενός μας ήταν πολύ δύσκολο να συνηθίσουμε ή καλύτερα να θυμηθούμε πως είναι να οδηγάς με αριστεροτίμονο αυτοκίνητο στη δεξιά πλευρά του δρόμου και αφετέρου γνωρίζαμε ότι η χαρά μας δε θα κρατούσε πολύ αφού σε Ουγκάντα και Κένυα θα ξαναγυρνούσαμε στα παλιά και μόνο μετά την Αιθιοπία θα μπαίναμε στο σωστό δρόμο στην κυριολεξία! Η οδήγηση από τους ντόπιους είναι άνω του μετρίου (αν και δεν κυκλοφορούν πολλά αυτοκίνητα στους δρόμους) ενώ και τα combi που εκτελούν τα υπεραστικά δρομολόγια τουλάχιστον κρατούν τους τύπους. Στο Kigali η λέξη μποτιλιάρισμα είναι άγνωστη και το πολύ καλό επίπεδο των δρόμων για πρώτη φορά μετά τη Ν. Αφρική έκανε να φαίνεται φυσιολογική η κυκλοφορία ακριβών αυτοκινήτων στους δρόμους (Porsche Cayenne, Mercedes S-class κλπ) ή τουλάχιστον δεν σε ξένιζε. Τέλος, η τροχαία είναι εκεί για να μην ενοχλεί τους ξένους/λευκούς και αυτό ήταν κάτι παραπάνω από εμφανές. Δύο φορές μας έκαναν νεύμα να σταματήσουμε και με το που έβλεπαν ότι είμαστε ξένοι, μας έκαναν νόημα να συνεχίσουμε πριν καν ακινητοποιήσουμε το αυτοκίνητο. Αργότερα μάθαμε ότι υπάρχει μία γενικότερη τάση μη παρενόχλησης των τουριστών στα πλαίσια της ενδυνάμωσης της τουριστικής κίνησης και πραγματικά πρέπει να κάνεις κάποια χοντρή παράβαση για να μπλέξεις. Όπως γίνεται φανερό, μετά τους Τανζανούς λήσταρχους των δρόμων, αγαπήσαμε σφόδρα τη Ρουαντέζικη τροχαία!

Ο Ζήκος στη Ρουάντα

Αυτοκίνητο: Ο Ζήκος τα πήγε περίφημα ειδικά στις πολλές ανηφορικές διαδρομές και σε συνδυασμό με το υψηλό υψόμετρο, οι θερμοκρασίες κρατήθηκαν χαμηλά. Εκτός από το πολύ ήπιο off road παράλληλα της λίμνης Kivu, οι υπόλοιπες διαδρομές ήταν όλες σε άσφαλτο και γενικώς απροβλημάτιστες. Η κατανάλωση μετά από τόσα χιλιόμετρα έχει  "κλειδώσει" στα 7.7 lt ανά 100 χλμ και αυτό είναι κάτι παραπάνω από ικανοποιητικό. Το γνωστό θέμα με το turbo (δυστυχώς η δαπανηρή επισκευή στη Ζιμπάμπουε απέτυχε παταγωδώς) προς το παρόν δεν εμπνέει ανησυχία αλλά σε κάθε περίπτωση έχουμε συνεχώς το νου μας στη στάθμη του λαδιού.




Πατήστε εδώ για τις φωτογραφίες